ผื่นผิวหนังอักเสบ (Eczema) เป็นโรคผิวหนัง ชนิดหนึ่ง พบได้ที่ผิวหนังทุกส่วนของร่างกาย แต่ผู้ป่วยส่วนหนึ่งจะพบผื่นผิวหนังอักเสบที่มือ หรือ แฮนด์ เอ็กซีม่า (Hand eczema) ผู้ป่วยกลุ่มนี้ ควรจะได้รับการดูแลเป็นพิเศษ เนื่องจากมือเป็นอวัยวะที่มีการใช้หยิบจับสิ่งของ และสัมผัสสิ่งต่าง ๆตลอดเวลา ดังนั้นเพื่อป้องกันการเกิดโรคแทรกซ้อนอื่น ๆ จึงควรปฎิบัติตัวให้ถูกต้อง
สาเหตุของผื่นผิวหนังอักเสบที่มือ อาจเกิดจากการสัมผัสกับสารที่ก่อให้เกิดการแพ้ (Allergen) หรือสารที่ระคายเคืองต่อผิว เช่น ผงซักฟอก สบู่ น้ำยาทำความสะอาด หรือสารเคมีต่าง ๆ แม้แต่ส่วนผสมบางอย่างในเครื่องสำอางและในผลิตภัณฑ์ดูแลผิวที่ใช้เป็นประจำ การสัมผัสกับน้ำบ่อย ๆ การถูกอากาศแห้งจัด หรือเย็นจัด ก็สามารถก่อให้เกิดการระคายเคืองต่อผิวได้ เมื่อเกิดอาการแพ้หรือระคายเคืองจะทำให้ผิวที่มือแห้ง แตก ลอก คัน และเกิดอาการอักเสบในที่สุดผิวหนังบริเวณมือที่แตกแห้ง จะสูญเสียความแข็งแรงและความสามารถในการต้านทานกับสิ่งที่ สัมผัส ทำให้สารต่าง ๆ ซึมผ่านผิวได้มากขึ้น และกระตุ้นให้เกิดอาการระคายเคือง หรือแพ้ได้ง่ายกว่าปกติโดยมากจะพบว่าเริ่มมีอาการแห้งแตกและเป็นตุ่มคัน ถ้าขาดการดูแลรักษาที่ถูกต้องในช่วงเริ่มต้น อาการต่าง ๆ ของผื่นผิวหนังอักเสบ ที่มือจะรุนแรงมากขึ้น
1. หลีกเลี่ยงสารที่แพ้ หากผื่นผิวหนังอักเสบเป็นเรื้อรังและท่านสงสัยว่าจะเกิดจากการแพ้สารที่สัมผัส ท่านสามารถพบแพทย์เพื่อทำการทดสอบผื่นแพ้สัมผัสที่ผิวหนัง (Patch Test) เมื่อทราบว่าแพ้ สารใดสารหนึ่งควรหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับสารนั้น
2. ล้างมืออย่างเหมาะสม
3. หลีกเลี่ยงการใช้สบู่ และผงซักฟอก มีฤทธิ์ เป็นด่างซึ่งจะทำให้ผิวหนังที่มีอาการอักเสบเกิดการ ระคาย และทำให้ผิวแห้งตึงจึงควรใช้แต่น้อยโดยฟอกเฉพาะบริเวณที่จำเป็น เช่น ตามซอกพับ ซอกอับ ต่างๆ
4. ควรใช้ผลิตภัณฑ์ที่ให้ความชุ่มชื้นผิว เช่น ครีม โลชั่น หรือ มอยซ์เจอร์ไรเซอร์ ทามือบ่อยๆ ทาซ้ำทุกครั้งที่รู้สึกผิวแห้งตึง และทุกครั้งหลังล้างมือหรือ ถอดถุงมือ เพื่อไม่ให้มือแห้ง
5. การสวมถุงมือ แนะนำให้ใส่ถุงมือ เมื่อทำงานที่ เปียกแฉะ หรือต้องสัมผัสกับน้ำ
6. ข้อปฏิบัติอื่น ๆ
Q : มือแห้ง ลอก แตกตลอดเวลา เป็นผื่น ควรทำอย่างไร?
A : อาจเป็นสัญญาณของผิวหนังอักเสบ ควรหลีกเลี่ยงสารระคายเคือง ทามอยส์เจอไรเซอร์บ่อย ๆ และหากอาการไม่ดีขึ้นควรพบแพทย์
Q : ใช้แอลกอฮอล์เจลบ่อย ๆ มีผลต่อผื่นที่มือหรือไม่?
A : อาจมีผลในบางคน โดยเฉพาะผู้ที่มีผิวแห้งหรือแพ้ง่าย ควรเลือกสูตรไม่มีแอลกอฮอล์ หรือใช้ร่วมกับมอยส์เจอไรเซอร์ทันทีหลังจากใช้
Q : ผื่นผิวหนังอักเสบที่มือหายขาดได้ไหม?
A : หากรู้ต้นเหตุและหลีกเลี่ยงได้ พร้อมดูแลผิวอย่างสม่ำเสมอ อาการสามารถดีขึ้นหรือควบคุมได้ดี แต่ในบางรายอาจกลับมาได้หากสัมผัสสารกระตุ้นอีก
Q : ควรใช้ครีมแบบไหนบำรุงมือ?
A : เลือกครีมที่ไม่มีน้ำหอม สี หรือสารกันเสีย มอยส์เจอไรเซอร์แบบขี้ผึ้งหรือเนื้อครีมจะช่วยป้องกันผิวจากการสูญเสียน้ำได้ดีกว่าโลชั่น
ผิวหนังอักเสบที่มือดูแลได้ด้วยวิธีที่เหมาะสมผิวหนังอักเสบที่มือมักเกิดจากการสัมผัสกับสารระคายเคือง หรือการล้างมือบ่อยโดยไม่ดูแลความชุ่มชื้น การดูแลควรเริ่มจากการหลีกเลี่ยงสารกระตุ้น ร่วมกับการฟื้นฟูความชุ่มชื้นของผิวอย่างสม่ำเสมอ หากอาการเป็นเรื้อรัง ควรปรึกษาแพทย์ผิวหนังเพื่อรับการวินิจฉัยและแนวทางการรักษาอย่างเหมาะสม
เขียนบทความโดย
นพ. วุฒินันท์ สิทธิผลวนิชกุล (Wutinan Sithipolvanichgul, M.D.)
แพทย์ประจำ BSL Clinic เลขว. 39678
